Mariusz Olczak, wywiad, 80. Rocznica Powstania Warszawskiego: Historia, Pamięć, Dziedzictwo. Obchody i edukacja młodych - wyzwanie dla przyszłości.

Z panem Mariuszem Olczakiem dyrektorem Archiwum Akt Nowych rozmawia Grzegorz Wysocki

Grzegorz Wysocki: 80. Rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego. Żar w ludziach nie gaśnie. Obchody z roku na rok bogatsze. Co w tym jest, że w dobie wypierania ze świadomości Polaków historii akurat 1 sierpnia jest tym dniem gdzie nawet "synowie Mitteleuropy" zdejmują czapki z głów?

Mariusz Olczak: To dobrze, że żar w ludziach nie gaśnie, ale nie zgodzę się z tezą, że obchody sa z roku na rok coraz bogatsze. Są obszary i miejsca, w których na pewno tak, jednak en masse widać zresztą już od kilku zresztą lat stopniowe gaśnięcie niektórych mniejszych uroczystości. Dzieje się tak przede wszystkim z uwagi na brak wśród nas żołnierzy niektórych oddziałów, generalnie brak żyjących żołnierzy AK. Jest ich już naprawdę niewielu, a ci żyjący w czasie powstania pełnili najniższe możliwe wojskowej funkcje. Mimo tego jednak co przed chwilą powiedziałem obchody nadal są bardzo uroczyste, efektowne i skupiające ogromną ilość Warszawiaków i faktycznie także tych, którzy na co dzień nie utożsamiają się a etosem AK. To na pewno cieszy, bo oznacza, że są imponderabilia, które mogą skupić nas Polaków.

Powstanie Warszawskie przebija się do świadomości ludzi młodych. Tak jest od wielu lat. To też ciekawostka. Jak patrzę na ulicę Warszawy o 17.00 to serce rośnie. Dominują ludzie młodzi. Z drugiej strony poziom wiedzy historycznej drastycznie maleje. Jakby pan to skomentował?

Całe szczęście, że ten symbol nadal dostaje się do serc i głów młodych ludzi. Oczywiście nie wszystkich, ale nigdy przecież nie było tak żeby wszyscy się interesowali historią. To zainteresowanie miejmy nadzieję będzie nadal, a instytucje historyczne na czele z Muzeum Powstania Warszawskiego będą dbały o pamięć o Powstaniu. W następnych dekadach, kiedy zabraknie już żyjących powstańców będzie o wiele trudniej zainteresować młodych ludzi tą tematyką.

Będzie trzeba tłumaczyć im historię powstania przy pomocy nowoczesnych narzędzi edukacyjnych. Z pewnością powstańców będą mogli zobaczyć i posłuchać w świecie wirtualny, którego narzędzia będą miały jeszcze większe znaczenie niż obecnie. Tej drogi nie możemy lekceważyć dzisiaj. Nagrania video i audio z powstańcami będą wykorzystywane, czy nawet już są wykorzystywane, tylko w mniejszym stopniu, w rożnego rodzaju projektach z udziałem AK. Najważniejsze, że ten materiał jest przez ostatnie lata dość dobrze zebrany i reprezentatywny na poziomie samych żołnierzy powstania. Szkoda, że lata PRL i systemu komunistycznego spowodowały, że wielu dowódców i funkcyjnych zostało zepchniętych w niepamięć także pod kątem nagrania ich wypowiedzi na taśmach filmowych i radiowych. Ten brak jest już trudny, czy wręcz niemożliwy, do nadrobienia.

Gratuluję albumu, który został przez Was wydany w zeszłym roku. IV Obwód AK ma pokaźną monografię. Czy coś jeszcze da się opisać jeśli chodzi o historii ochockich oddziałów?

Ślicznie dziękuję, ale to wspólna zasługa kilku instytucji i wielu osób. Przede wszystkim bez pomocy Urzędu Dzielnicy Ochota publikacja nie ukazałaby się w takiej ładnej formie graficznej i nie mogliby go otrzymać powstańcy oraz ich rodziny. Cieszę się, że ta prezentacja i wręczanie odbyła się na oczach młodzieży ochockich szkół. Zawartość albumu to efekt współpracy AAN ze Środowiskiem Żołnierzy IV Obwodu Ochota, które złożyło swoje archiwum właśnie w murach naszej instytucji. Podobnie do nas trafiły zbiory historyków i archiwistów IV Obwodu, to jest Józefa Wroniszewskiego, Stanisława Tymkiewicza i Wojciecha Marcinkiewicza. Album to ukłon dla ich pracy, jak i ich walki jako młodych żołnierzy AK.

Czytaj również: